بررسی گفتگو در آموزش و پرورش ( پروژه کلاسی )

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 12

گفت ‌و گو‌ : اسفندیار معتمدى

بدون شک آموزش و پرورش از ارکان یک جامعه در حال توسعه است و برنامه ریزى آموزشى مهم ترین رکن آموزش و پرورش. اما عوامل بسیارى از جمله کثرت دانش آموزان، تغییر و تحول هاى پیاپى در جامعه ایران و جامعه جهانى، رشد و گسترش همه جانبه علوم در سال هاى اخیر و تاثیرپذیرى آموزش و پرورش از جریان هاى سیاسىو اجتماعى مانع برنامه ریزى دقیق و شایسته در مجموعه آموزش و پرورش شده است. به همین دلیل و در آستانه آغاز سال تحصیلى جدید پاى صحبت آقاى اسفندیار معتمدى نشستیم تا با ما از تاریخچه تدوین و تالیف کتاب هاى درسى و مشکلات پیش روى آن بگوید. آقاى معتمدى از کارشناسان برنامه ریزى درسى بوده و مولف چندین کتاب درسى دبیرستانى و چندین کتاب علمى است.

آقاى معتمدى، لطفاً در ابتدا از تاریخچه تدوین و تالیف کتاب هاى درسى در ایران بگویید.

براى بررسى تاریخچه کتاب هاى درسى باید از دارالفنون آغاز کرد. دارالفنون به همت میرزا تقى خان امیرکبیر در سال ۱۲۶۸ ه.ق (۱۲۳۰ ه.ش) آغاز به کار کرد که هدفش آموزش علوم و فنون جدید از جمله فنون نظامى، پزشکى و مهندسى به جوانان بود تا بتوانند بهداشت و صنعت ما را اداره کنند. به همین دلیل به دستور امیرکبیر تعدادى از معلمان خارجى به ایران دعوت شدند.

از آن جا که قرار بر این بود که مسائل فرهنگى تحت تاثیر مسائل سیاسى نباشد و چون انگلیس و فرانسه و روسیه در ایران اعمال نفوذ مى کردند، تصمیم گرفتند از معلمان اتریشى دعوت به عمل آورند. حدود هفت نفر معلم به ایران آمدند که به استادان نمساوى معروف شدند (در آن زمان اتریش به نمسه معروف بود).

البته هنگام افتتاح دارالفنون ۱۳ روز از درگذشت امیرکبیر مى گذشت. امیدواریم که از این پس پاداش افراد خدمتگزار جامعه این گونه نباشد. استادانى که به ایران آمده بودند زبان فارسى نمى دانستند، دانش آموزان هم با زبان خارجى آشنایى نداشتند، زیرا دانش آموزان اغلب از شاهزادگانى بودند که با آموزش معلمان سرخانه خواندن و نوشتن را آموخته بودند. معلمان ایرانى هم نه آشنایى چندانى با زبان خارجى داشتند و نه علوم جدید را به خوبى مى دانستند. طبق قرارداد، هر معلم مى بایست هر سال حداقل یک جلد کتاب بنویسد و در چاپخانه اى که در خود دارالفنون تاسیس شده بود، به چاپ برساند.

اولین کتاب فیزیک در سال ۱۲۷۲ به چاپ رسید که توسط یک اتریشى تالیف شده بود. این کتاب که، به کتاب فیزیک نمساوى مشهور شد، پس از سال ها، توسط مرحوم شریف زاده و خانم مهرناز طلوع شمس و خانم زرسازى تصحیح و توسط مرکز نشر دانشگاهى منتشر شد.

استادان خارجى که به ایران آمده بودند اهل عمل بودند. استادان طب، آبله کوبى و عمل جراحى را آغاز کردند و ضمن آن کتاب هم تالیف مى کردند. دارالفنون در سال هاى اول تاسیس کارهاى جالبى انجام داد. پس از هفت سال ۴۲ نفر از فارغ التحصیلان دارالفنون براى ادامه تحصیل به اروپا رفتند. از میان آنان بعضى ها کارهاى مهمى انجام دادند. از جمله میرزا محمودخان، سیارکى را کشف کرد که به نام سیاره محمودى نام گرفت. بسیارى از آنها هم پزشکان حاذقى شدند، اما اغلب پس از بازگشت به کارهاى سیاسى و پیشخدمتى شاه پرداختند و مردم از تخصص افراد تحصیلکرده فایده چندانى نبردند.

در سال ۱۳۰۵ یعنى حدود ۳۷ سال پس از تاسیس دارالفنون، نخستین دبستان به سبک جدید در تبریز و پس از آن در سال ۱۳۱۱ در تهران به وسیله میرزاحسن خان رشدیه تاسیس شد. در سال ۱۳۱۵ اولین دبیرستان با نام دبیرستان علمیه تاسیس شد. در آن زمان کتاب هاى درسى مدونى وجود نداشت و ناچار بودند از برنامه مدارس کشورهاى دیگر استفاده کنند. در سال ۱۳۲۶ ذکا ءالملک فروغى (همان که کلیات سعدى را تصحیح و سیر حکمت در اروپا را تالیف کرد و بعدها نخست وزیر ایران شد) به عنوان معلم فیزیک فعالیت مى کرد و سه دوره به تدریس پرداخت. وى در مقدمه کتاب خود آورده است: «... هشت نه سال قبل این بنده در مدرسه علمیه که از مدارس متوسط شهر تهران محسوب مى شود، سمت معلمى علم فیزیک داشتم و سه دوره این علم را براى سه طبقه از طبقات معلمین آن مدرسه تدریس کردم، دوره اول به مقتضاى استعداد، بالنسبه مفصل گفتم، دوره دوم و سوم را چون کم قوه تر بودند، مختصر کردم و از آن جا که کتابى در این علم مناسب تدریس طبقات مزبور موجود نبود، مطالب را از خارج براى شاگردان تقریر مى کردم و مى نوشتند. تقریراتى را که براى طبقات دوم و سوم کرده بودم، چون جمع و تدوین شد، به صورت کتابى درآمد. این اوقات بعضى از دوستان آن را دیدند و پسندیدند و چون احتیاج مدارس به یک دوره مختصر از علم فیزیک را مى دانستند، بنده را محرک شدند که بعضى تصاویر در کتاب ملحق کرده و آن را به طبع برسانم...»

پس مى بینیم که کتاب هاى درسى ما بدون آن که با یک برنامه ریزى قبلى نوشته شده باشد، به صورت جزوه هایى در کلاس ارائه مى شد و بعدها به صورت کتاب درمى آمد. البته باید از وی تقدیر کرد، چرا که آخرین مسائلى را که در دنیاى علوم و فنون در رشته فیزیک مطرح بوده است در گردآورده است، از جمله تلگراف، بى سیم، اشعه ایکس (که دو سه سالى بیشتر از کشف آن نگذشته بود). کتاب هاى درسى در این دوره فاقد فعالیت مربوط به دانش آموز است و بیشتر شامل مجموعه اى از مفاهیم علمى است که از زبان معلم ارائه مى شود.

بعد از مشروطیت وضعیت مدارس متحول شد و پس از 1298 ه.ش با تصویب قانون معارف سازمان فرهنگ کشور انسجام پیدا کرد. در ابتداى این دوره قرار بر آن شد که آموزش علوم از سال اول دبستان آغاز شود. که البته به دلیل مشکلات فراوان انجام نشد تا آنکه در سال ۱۳۴۵ آموزش علوم از دبستان عملاً آغاز شد. از سال ۱۳۰۰ و مخصوصاً با تاسیس دانشسراى عالى (که آن زمان با عنوان دارالمعلمین مرکزى شناخته شد) و سایر دارالمعلمین ها، گروهى معلم براى دبستان ها و دبیرستان ها تربیت شدند که اثر مهمى بر کیفیت آموزش و پرورش و از جمله تدوین کتاب هاى درسى داشتند.

از جمله افراد بزرگوارى که شایسته است ذکرى از آنان به میان آید، مى توان از مرحوم احمد آرام نام برد. ایشان علاوه بر آن که یک دوره کتاب هاى فیزیک و شیمى تالیف کرد، به کتاب هاى کمک درسى هم توجه ویژه اى دارند. یک کتاب کمک درسى از ایشان در اختیار