نگاهی به هنر دوران سلجوقی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 15

 نگاهی به هنر دوران سلجوقی

در عصر سلجوقیان هنر معماری به شکوفایی و کمال رسید و هنرمندان و معماران آثار فراوانی بوجود آوردند. در این دوره از تلفیق‌ حیاط چهار ایوانی و تالار مربع گنبددار (چهار‌طاقی)، مسجد بزرگ ایرانی بوجود آمد...

در عصر سلجوقیان هنر معماری به شکوفایی و کمال رسید و هنرمندان و معماران آثار فراوانی بوجود آوردند. در این دوره از تلفیق‌ حیاط چهار ایوانی و تالار مربع گنبددار (چهار‌طاقی)، مسجد بزرگ ایرانی بوجود آمد.

به‌گونه‌ای که حیاط مرکزی و چهار ایوان اطراف آن اساس معماری مذهبی در ایران گردید. نماسازی دیوار بناها با آجر بود و از امکانات هنری آن استفاده می‌شد و نقوش متنوعی از آجر به‌وجود می‌آورند. هنر آجرتراشی و تزئین بناها با آجرهای تراشیده شده از قرن پنجم هجری در ایران معمول و تااواخرقرن ششم ادامه یافت و کامل‌تر گردید.

سلجوقیان در بکارگیری گنبد دو پوسته سعی زیادی داشتند و نوع جدیدی از پایه را برای آن در نظر گرفتند. علت بوجود آمدن گنبد دو پوسته، فضای داخلی و قالب خارجی بود. گنبد داخلی نیمکره‌ای بود ولی گنبد بیرونی به شکل بیضی نسبتاً نوک تیزی اجرا می‌شد. نمونهٔ چشمگیر در این مورد گنبد مسجد جامع اصفهان است. بنای مدرسه از جمله بناهای مذهبی این دوران بود. مدرسه در سرتاسر امپراتوری سلجوقی گستریش پیدا کرد و دارای ویژگی‌هایی گشت از جمله صحن چهار ایوانی که ریشه ایرانی داشت. از معروف‌ترین مدارس، مدرسه نظامیه بغداد بود و نیز در اصفهان، نیشابور، بلخ، بصره و. ... از دیگر بناهای مذهبی بناهای آرامگاهی بودند که در این دوران ساخته شدند.

معماری غیرمذهبی نیز همدوش معماری مذهبی بکار می‌رفت. معماری غیرمذهبی رایج در دورهٔ سلجوقیان کاروانسراست که دارای صحن بزرگ و چهار ایوان است. دورهٔ سلجوقی دورهٔ توازن و تعادل معماری ایرانی بود که از تجارب پیشین بهره می‌گرفت و الگوهای تازه‌‌ای برای آینده ایجاد می‌کرد. در اواخر عهد سلجوقی ترئینات گچبری و رنگ اهمیت زیادی یافت. کاشی لعابدار فیروزه‌ای در تزئین معماری بکار گرفته شد.

از ویژگی‌های این دوران در معماری استفاده از آجر بود. آجرهای عالی با جایگیری ظریف و شکل‌گیری هندسی نقوش برطبق سبکی دقیق، ویژگی‌های تزئینی بنا را جلوه‌گر می‌ساخت. این امر با توانایی و قدرت تکنیکی اعجاب‌آ‌وری اجرا می‌شد. از مساجد ایران در این دوران می‌توان به مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع گلپایگان، مسجد جامع قزوین و از مدارس، مدرسهٔ خارجرد را نام برد. از بناهای غیرمذهبی که بیشتر کاروانسرا هستند می‌توان رباط شرف، رباط انوشیروان، رباط ملک (سمرقند بخارا) و از برج‌ها و مقابر این دوره که به شکل تپه ساخته شده‌اند، و دو طبقه بوده‌آند، مقابر دایره شکل سه گنبد در ارومیه و برج مدور مراغه و از مقابر نقشه ترک‌دار، مقبرهٔ پیر، گنبد سرخ و گنبد علویان و از مقابر چند ضلعی، گنبد علی در ابرقو، گنبد کبود در مراغه و از برج‌ها، برج دماوند، برج غربی و شرقی خرقان و برج مهماندوست را نام برد.

انواع متنوعی از سفالینه‌‌ها کمی پس از روی کار آمدن سلجوقیان در ایران ظاهر شد. مراکز عمدهٔ آن در ایران شهر ری و کاشان بود. ویژگی این سفالینه‌‌ها استفاده از خمیر سفید بود، که عملاً کاربرد لعاب را منتفی می‌کرد. در این دوره بود که سفالینه‌ها چند رنگ چینی تولید شدند.

برخی ظروف که در حدود قرن ششم هجری تولید شد، مشبک‌کاری ترئین یافته بود و شبکه‌‌ها با لعاب شفاف پرشده بودند. در اواسط همان قرن لعاب‌کاری رنگی بوجود آمد که معمولاً به‌رنگ فیروزه‌ای یا آبی تیره بود.

سفالینه‌های زرین‌فام نیز در خلال قرن ششم بوجود آمدند. نمونه‌های نخستین آن، ریشه در مصر و بین‌النهرین داشت و در ایران از پیشرفت و تحول کافی برخوردار شد. نقش‌پردازی سفالینه‌‌ها در شهر روی و کاشان باهم متفاوت بود. در ری زمینه زرین‌فام بود و پیکره‌ها با تزئین گیاهان مارپیچ احاطه می‌شدند و سرانجام پیکره‌ها به نقش‌های کوچک تنیده در نقش‌های گیاهی تبدیل شدند. در کاشان پیکره‌های انسانی اغلب در برابر یک منظره قرار می‌گرفتند. گاه پیکره‌ و بعدها دو پیکره نشسته بکار می‌رفت که در حال صحبت باهم بودند. در بین‌النهرین ظروفی تولید می‌شد که تزئین برجسته داشتو با اسلیمی‌های سلجوقی مزین شده بود. این ظروف خشن‌تر از ظروف ایرانی بود. در اواخر قرن ششم سفالینه‌های زیبای مینایی تولید شد. این ظروف در شهرهای کاشان، ری و احتمالاً ساوه تولید می‌شدند که دارای تزئیناتی شبیه ظروف زرین‌فام کاشان بودند. گاه هم وقایع شاهنامه و صحنه‌های نبرد در ترکیب‌بندی‌های کوچک ارائه می‌شد.